Sociologie is de wetenschap die het menselijk samenleven tracht te beschrijven en te verklaren. Het unieke perspectief van sociologen is om het gedrag van personen te begrijpen vanuit hun sociale context. De Amerikaanse socioloog Charles Wright Mills (1916-1962) heeft de term sociologische verbeelding bedacht om aan te geven dat het de taak van sociologen is om sociale oorzaken van menselijk gedrag te identificeren. Hierbij onderscheidt het zich van andere disciplines die op zoek gaat naar individuele oorzaken.
Een klassiek voorbeeld, aangereikt door Émille Durkheim (1858-1917), is zelfmoord. Terwijl aan zelfmoord meerdere individuele oorzaken ten grondslag kunnen liggen – denk maar aan depressie of recente levensgebeurtenissen – hanteert de socioloog een ander perspectief en tracht zij na te gaan of de sociale context ook een invloed heeft. Volgens Durkheim waren er regionale verschillen in zelfmoordcijfers. Hij stelde dan ook dat zelfmoord verklaard kon worden door de mate van sociale integratie (de verbondenheid met anderen), en de mate van sociale regulering (de gedeelde waarden in een groep).
Wat sociologen dus willen begrijpen, is hoe menselijk gedrag in de eerste plaats voortvloeit uit gedeelde contextuele omstandigheden en hoe dit vervolgens aanleiding geeft tot collectieve uitkomsten. Sociologen beweren dus dat gedrag sociale oorzaken heeft en dat dergelijke gedeelde sociale contexten resulteren in collectieve uitkomsten.
De fenomenen die de socioloog onderzoekt zijn vaak (maar niet altijd) ‘sociale problemen’. Dit zijn vaak problemen die (1) het individu overstijgen en dus vele mensen in een samenleving aangaan, en (2) een fenomenen waar veel mensen bezorgd over zijn (en dus raakt aan bepaalde waarden). We kunnen dit toepassen op bijvoorbeeld obesitas, wat niet enkel een persoonlijk probleem kan zijn, maar ook een sociaal probleem wanneer mensen er last van hebben, en er bezorgd over zijn (bijvoorbeeld wanneer een gezonde bevolking nastrevenswaardig is). De discussies over gezonde voeding in school- en kantoorkantines, of over een suikertaks, gaan over het organiseren van een gezonde leefomgeving voor iedereen.
Ook al willen sociologen het menselijk samenleven beter beschrijven en verklaren, de discipline zelf is pluriform. Zo maakt de Amerikaanse socioloog Michael Burawoy het onderscheid tussen (a) de publieke sociologie die sociologische inzichten toegankelijk maakt buiten de academische structuren, (b) de professionele (academische) sociologie, (c) de beleidssociologie die zich inzet om sociale problemen op te lossen, en (d) de kritische sociologie welke machtsstructuren, ook in de eigen discipline, tracht bloot te leggen.
Meer weten? Lees ‘Introduction to Sociology’ van Frank van Tubergen.
